Christina en psychische kwetsbaarheid
Onze streek en met name Borgloon is drager van een uniek erfgoed dat sinds tientallen jaren wetenschappers en kunstenaars wereldwijd inspireert en blijft fascineren. Het is vreemd dat wij zelf nog te weinig hiervan op de hoogte zijn en dit erfgoed niet genoeg naar waarde schatten. Dit Christina-project dat de volgende jaren wordt ontrold in de schoot van Forum OKSO, zal hierin verandering komen.
Omstreeks 1200, op het hoogtepunt van het graafschap Loon, leefden hier in onze streek meerdere vrouwen die elk een eigen gelovige ontwikkeling doormaakten. Zij beleefden hun verbondenheid met Gods liefde op een persoonlijke wijze, met betrokkenheid van heel hun wezen én hun lichamelijkheid. Zij kenden mystieke ervaringen. Deze ‘vrije vrome vrouwen’ gingen hun eigen weg, onafhankelijk van de kerkelijke structuren. In hun tijd al werden ze de ‘mulieres religiosae’ genoemd. Onze Sint-Odulphuskerk speelt een rol in het leven van meerdere van deze vrouwen: kluizenares Jutta, Lutgardis, Ida van Leeuwen… Borgloon is rond 1200 een centrum van mystiek leven geweest, schrijft professor Goossens.
Christina Mirabilis beeld in de Sint-Odulphuskerk in Borgloon
De meest bijzondere van hen was Christina Mirabilis of ‘de Wonderbare’. In het Engels ‘the Astonishing’. Google maar eens die naam, dan zal je zien hoeveel belangstelling deze vrouw vandaag krijgt. Zij is geboren in Brustem, ‘sterft’ op jonge leeftijd, komt verbazingwekkend weer tot leven. Van dan af echter is haar leven een lijdensweg van eenzaamheid en isolement, pijn en zelfpijniging, kwelling, rusteloosheid, uiterst bizar gedrag. Zij blijft haar leven lang lichamelijk en psychisch een getormenteerde vrouw. Al komt er toch wel een kentering met enige ‘verzachting’ in haar levenslot. Zeker in de negen jaren dat zij in en om Borgloon verblijft, heeft ze opnieuw sociale contacten, wordt ze erkend als een levende heilige en wordt ze betekenisvol voor talloze mensen. Niet in het minst als raadgever van graaf Lodewijk II zelf. Zij overlijdt in het Catharinaklooster te Sint-Truiden in 1224.
Acht jaar na haar dood wordt haar levensverhaal neergeschreven door Thomas van Cantimpré die zelf naar Borgloon komt, om de verhalen over Christina te horen uit de mond van mensen die haar hebben gekend, onder meer kluizenares Jutta.
Het mag niet verbazen dat Christina Mirabilis sinds jaar en dag geldt als patroonheilige, als ‘toevluchtvrouwe’ voor mensen met psychisch lijden en verzorgers uit de mentale gezondheidssector. Haar verhaal bevat zeker elementen die herkenbaar zijn voor wie vertrouwd is met psychische kwetsbaarheid. In de huidige samenleving is mentaal lijden een zorgwekkend thema dat veel aandacht vraagt. Uit een onderzoek van KU Leuven (september 2019) onder 2.000 Vlaamse tieners blijkt bv. dat bijna de helft van hen kampt met psychische klachten, waaronder 17 procent spreekt van matige tot ernstige depressieve klachten. Even veel jongeren hebben matige tot ernstige angstklachten en ongeveer 14 procent heeft psychotische klachten.
Kan het verhaal van Christina Mirabilis in deze context een extra betekenis krijgen? Wij denken van wel. Zo blijkt in elk geval dat Christina herkenbaar is, ‘iconisch’ als lotgenoot in vele vormen van psychisch lijden. Bovendien vertelt het verhaal hoe zij in haar situatie levenskracht ontvangt: zij moet en zal leven. Een hoopgevend thema in Christina’s verhaal is ook de ontwikkeling, de evolutie die zij doormaakt. De spirituele en mystieke belevingen die zij deelt met anderen zetten haar op weg naar nieuwe verbindingen. Haar unieke geloofsweg gaat gepaard met een zekere heling. Tenslotte zien we hoe Christina betekenisvol wordt voor anderen. Net vanuit haar ‘onaangepaste identiteit’ ontwikkelt ze zich als een betrokken, vrije, authentieke, gevoelige, scherpzinnige, bewogen vrouw.
In het Christina-project gaan we samen het verhaal van Christina verder ‘herlezen’ met deze focus op mentale kwetsbaarheid. De kelderruimte onder het zuiderkoor van de Sint-Odulphuskerk, bereikbaar langs buiten via een trap tegenover de kapelanij, zal getransformeerd worden tot een ‘Christinakluis’. In deze ‘kluis’ is nu al een gebroken doopvont ondergebracht, afkomstig wellicht uit de vroege Sint-Odulphuskerk. Deze doopvont toont een gespleten hoofd. Het is een krachtig beeld dat een brug kan slaan tussen Christina en psychische kwetsbaarheid vandaag.